27 Μαΐου 2015

«Ανέφκιν», του Πέτρου Παπαναούμ

Εν έτει 1935 στην Κοζάνη, τότε που επικρατούσε το «πιδγιά κι κουρίτσια», η μικρή Ρούσα τελείωνε το Δημοτικό.

Με αγάπη για τα γράμματα και δίψα για μάθηση, προσπαθούσε με κάθε δυνατό τρόπο να περάσει στην Εμπορική Σχολή Κοζάνης, που τότε την αποκαλούσαν και «Οικονομικό Γυμνάσιο και Λύκειο», μορφωτικά ό,τι καλύτερο μπορούσε να ακολουθήσει τότε ένα παιδί στην Κοζάνη.

Η λεπτομέρεια-κλειδί για την κατανόηση του περιστατικού έγκειται την πολυσημία του ρήματος ανιβαίνου (αόριστος ανέφκα), που στα κοζανίτικα της εποχής σήμαινε επίσης ‘περνάω την τάξη’.

Όταν λοιπόν, μετά κόπων και βασάνων, η μικρή Ρούσα είδε τα αποτελέσματα τοιχοκολλημένα και τους κόπους της να ανταμείβονται, πέταξε από τη χαρά της και πήγε τρέχοντας στο σπίτι, να αναγγείλει το γεγονός στα μεγαλύτερα αδέρφια της…

Και ακολουθεί ο εξής διάλογος:

- Ανdών΄! Ανdών΄! Ανέφκα! Ανέφκα!


  (καμιά αντίδραση)

- Ανdών΄... ανέφκα!

  (και απαντά τελικά με βαριά κοζανίτικη προφορά και βροντερή φωνή)

- Πού, μάρ΄, ανέφκις; Σι κάνα σκαλουπάτ΄;!


Την ιστορία μας διηγούνταν η ίδια η μακαρίτισσα η γιαγιά μου, η Ρούσα, και ενδιαφέρον έχει να παρατηρήσουμε την καταγραφή της πολυσημίας του ρήματος ανιβαίνου και τη στοχευμένη χρήση της, ώστε να επιτευχθεί το επιθυμητό επικοινωνιακό αποτέλεσμα: αν κρίνουμε από την εντύπωση του περιστατικού βαθιά στη μνήμη του μικρού κοριτσιού, μπορούμε να πούμε ότι η ειρωνική χρήση της πολυσημίας από τον αδερφό της πέτυχε απόλυτα τον στόχο της.

Βέβαια, το θλιβερό του περιστατικού είναι η απαξιωτική αντιμετώπιση της μικρής Ρούσας από τον αδερφό της, που μπορούμε να φανταστούμε ότι είχε τις ρίζες της στη γενικότερα μειωτική αντιμετώπιση της γυναίκας από την κοινωνία της εποχής, που επιβράβευε τις κοινωνικές επιδόσεις κυρίως των αντρών.


Πέτρος Παπαναούμ