27 Μαΐου 2015

«Η Θιρμανιάης κι του μπλάρ΄», του Θανάση Καραγιάννη


...τουν παρόμοιαζαν «Θιρμανιάη», γιατί όνdηρ’ μέρα  έβριζι Γαμώ τα θιρμανάκια-τ’!

Μόλις ξύπνησι, άναψι [τ’] τζιbούκα, κατέφκι στ’ αχούρ΄, σαμάρουσι dGέσα, ‘μ bέρασι του καπίστρ΄ στου κιφάλ΄, ‘ν έβγαλι απ’ τ’ αχούρ΄ τραβγιούνdα του καπίστρ΄.......................



Το κείμενο γράφτηκε από τον Θανάση Καραγιάννη στο ιδίωμα της Λαβανίτσας Σερβίων.

Η Λαβανίτσα έχει μετονομαστεί σε «Λάβα», ενώ το 1972 υπέστη μετοικεσία στο πολεοδομικό συγκρότημα Σερβίων κι έτσι σήμερα οι ομιλητές του ιδιώματος κατοικούν στον «Συνοικισμό Λάβας» ή «Νέα Λάβα» (περισσότερα στοιχεία θα βρείτε ΕΔΩ και ΕΔΩ).


Η θέση της Νέας Λάβας και της (παλιάς) Λαβανίτσας (με το κόκκινο σημάδι) σε σχέση με τα Σέρβια

Με αφετηρία το παραπάνω κείμενο, ενδιαφέρον έχει να παρατηρήσει κανείς τα κοινά στοιχεία, αλλά και τις αποκλίσεις που παρουσιάζει το ιδίωμα της Λαβανίτσας από άλλα όμορα ιδιώματα, όπως αυτό της Κοζάνης:

Όπως και τα κοζανίτικα, το ιδίωμα της Λαβανίτσας χαρακτηρίζεται:

 α) από τα προερρινωμένα ηχηρά συμπλέγματα μb, νd, νg: π.χ. αμbρουστάγένουνdαν, γουμαράνgαθουγίνgιτουν gαπνό.

       β) την παραγωγική κατάληξη -ιάης: π.χ. Θιρμανιάης.

       γ) λέξεις όπως αχούρ΄βρίζαιβγιλίνουράπαρέκεια & πράμα.

Παρατηρούμε όμως και αποκλίσεις από τα κοζανίτικα, τονίζοντας τις διαφοροποιήσεις που χαρακτηρίζουν τα δυτικομακεδόνικα ιδιώματα και μπορούμε να επισημάνουμε ενδεικτικά:

1) το άρθρο αρσενικού πληθυντικού ονομαστικής /i/ <ι> (ι Γιάν.τς), ενώ σε ιδιώματα όπως της κοζάνης έχουμε /u/ (ου Γιάν.τς).

2) την απουσία του τελικού από το τρίτο ενικό των παρελθοντικών χρόνων: γίνgιήλιγι, ενώ στην Κοζάνη έχουμε γίνgιν & ήλιγιν αντίστοιχα.

3) το γερούνδιο σε -ιούνdα (τραβγιούνdα), που στην Κοζάνη σχηματίζεται με την κατάληξη -ιούνdας (τραβγιούνdας), αντί για το κοινό νέο ελληνικό (ΚΝΕ) σε -ώντας.

4) τις λεξιλογικές διαφορές που απεικονίζονται στον παρακάτω πίνακα:



Το κείμενο του κ. Καραγιάννη στάλθηκε στα "Ελιμειακά" και πρόκειται να δημοσιευτεί στο επόμενο τεύχος του περιοδικού (υπ' αριθμ. 73).




Ερειπωμένο σπίτι Λαβανίτσας



Ερειπωμένο σπίτι Λαβανίτσας



Βρύσ΄ της εγκαταλελειμμένης Λαβανίτσας
(σάν αυτή οπου πότισε ο μπαρμπα-Γιάννης τη Γκέσα...)

ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: 

1) https://www.facebook.com/media/set/?set=ms.c.eJwtydENACAIA9GNTAm0hf0X06hfl5cTh6gpdJ566bkr1Gk9M2AiNP~_TviY2nfIM5Q~-~-.bps.a.114863945299152.15923.100003266424270&type=1.


2) https://www.facebook.com/photo.php?fbid=678034955648712&set=ms.c.eJwtycsRACAIA9GOHBQSQv~_N~_cHbvlmmzKMAhnKuwXY9m9owqLROfGfcT~%3BcNoDoM~_g~-~-.bps.a.114863945299152.15923.100003266424270&type=1&theater.